Mixtape Hanoi #5: Khu tập thể Tân thời

Bỏ qua phố đi bộ, Hồ Gươm hay khu phố cổ nơi cứ năm người thì lại có một người cầm theo máy ảnh, chúng tôi quyết định ghé thăm một khu tập thể cũ nhỏ nhắn nằm lọt thỏm trên con phố Nguyễn Công Hoan.

Một khung cảnh không thể quen thuộc hơn hiện ra trước mắt: tường vàng loang lổ, vài chỗ bám rêu xanh với nước sơn ngả màu vì năm tháng vội vã; đứng dưới sân nhìn lên là những mảng trời hình tam giác bị cắt ngang dọc bởi loạt dây phơi quần áo chằng chịt.

Thẳng tầm mắt là cầu thang bậc thấp và nhỏ với cầu bé tí để dẫn xe máy lên ở giữa, bên cạnh là những cánh cửa sơn vội, trên có treo tấm bảng thông báo gồ ghề, nhiều chỗ mòn hắn đi vì bị quá nhiều nét phấn đè lên.

Tất cả những cái đó gợi một cảm giác hơi nuối tiếc, phần nhiều vì sợ khu tập thể dần dần biến mất và bị thay thế bằng những tòa nhà hiện đại sáng lấp lánh. Như bao người khác, khu tập thể hiện lên- trong suy nghĩ của chúng tôi với vẻ cũ và cổ.

Một bác gái trên tay là chiếc sào dài, tay kia là tấm áo còn thoang thoảng mùi nước xả vải lọt vào ống kính. Bất ngờ, bác ngẩng lên, chắc là đã nhác thấy chiếc máy ảnh.

Trái với suy nghĩ của chúng tôi, bác nở nụ cười hiền. Phản ứng ấy làm chúng tôi hơi bất ngờ, lân la hỏi chuyện bác thì mới biết hoá ra bác là cô giáo dạy cấp hai đã về hưu và sống ở đây được hơn 30 năm rồi. Ngày ấy có nhà ở Hà Nội là vinh dự lắm, phải là cán bộ viên chức mới được cấp, cả nhà bốn người chỉ có vỏn vẹn không gian 50 mét vuông nhưng vẫn vui. Bác Thư chỉ xuống sân, có hai bác gái đang đánh cầu lông:

Câu chuyện của bác bỗng bị cắt ngang bởi chất giọng lanh lảnh: “Bác Thư phơi quần áo ạ?” Tôi nhìn sang thì thấy một mái đầu đỏ rực tiến đến, chủ nhân của nó là một cô bạn tầm tuổi chúng tôi: Tĩnh, ở ngay căn bên cạnh.

Vậy là cái hội nhỏ ở ngoài hành lang có thêm một thành viên nữa, những câu chuyện không đầu không cuối cứ thế tuôn ra không dứt. Trên tay là một chú mèo xám, Tĩnh kể: ở khu tập thể cũng là cái duyên, bởi đây không phải lựa chọn đầu tiên của cô bạn.

Sống ở đây còn nhiều điều bất tiện, như phải dắt xe lên tận trước cửa vì để dưới sân không ai trông. Tĩnh thuật lại một cách sinh động điệu bộ của cô tổ trưởng dân phố khiến chúng tôi bật cười:

Thêm nữa, ở đây chủ yếu là các hộ gia đình đã sinh sống cả chục năm nên thời gian đầu có cái nhìn không tốt lắm đối với nhóm của Tĩnh, đã thế bạn lại còn tóc nhuộm xanh đỏ trong khu toàn người lớn tuổi. Nhưng thực ra mọi người rất dễ thương, cứ lễ phép thì ai cũng quý. Tĩnh đưa ra kết luận:

Chúng tôi tò mò hỏi cô bạn rằng, giữa chung cư hiện đại đầy đủ tiện nghi và khu tập thể thì bạn sẽ lựa chọn ở đâu? Trái với suy đoán của mọi người, bạn gần như không hề do dự mà trả lời ngay rằng vẫn sẽ chọn ở lại đây, mặc kệ mọi sự xuống cấp và bất tiện, và vì bạn thích đi thang bộ hơn thang máy.

Vả lại, làm sao có được nơi nào như thế này, một nơi mà mỗi buổi chiều nắng chiếu xiên xiên nhuộm vàng thêm cả một góc tường, một nơi mà cả già trẻ lớn bé cùng sinh hoạt trong mảnh sân chung vuông vuông, họ gật đầu chào nhau ngoài hành lang hay trò chuyện đôi ba câu vẫn vơ bên chén nước chè đặc mỗi sáng cuối tuần thảnh thơi.

Nếu chăm chú nhìn kĩ, thật ra khu tập thể không chỉ như một thước phim đầy những vết xước của thời gian mà còn nhiều thứ hơn thế nữa, những làn gió mới vẫn tìm cách len lỏi vào trong một không gian rất đỗi cổ kính: con người mới, năng động và tràn đầy nhựa sống, lối sống và văn hoá mới, hiện đại hơn nhưng vẫn vẹn nguyên nét đẹp Hà thành. Trong cái nắng chiều yên ả của mùa thu Hà Nội, chúng tôi chợt nhận ra rằng

Chất keo ấy có thể là bộ quần áo bay bay trong gió ngoài dây phơi, là tiếng chim hót nhẹ nhàng rót vào tai, là cái tình giữa người với người, họ đối diện với nhau thật hơn và chân thành hơn, không như những ngôi nhà hiện đại cửa đóng then cài suốt ngày. Cũng chật chội, cũng mâu thuẫn đấy, nhưng trên hết vẫn là thứ tình cảm “tối lửa tắt đèn có nhau” mà cuộc sống hiện đại không dễ gì có được.

Và chúng tôi thấy lòng như bình yên hơn khi biết rằng, như một cây đại thụ vẫn đứng vững qua bao năm tháng và đổi thay chóng mặt nơi phố thị, khu tập thể sẽ mãi mãi không bao giờ biến mất và lụi tàn, chừng nào cái cây đó còn được chăm bón bằng những điều nhẹ nhàng tử tế, chừng nào những chiếc lá xanh trên cành còn lay động, rung rinh trước làn gió mới mẻ mát lành.

Nơi hai mái đầu với hai màu tóc khác biệt, một muối tiêu và một đỏ chụm vào nhau chuyện trò rôm rả nơi hiên nhà đầy nắng với một chú mèo cuộn tròn ngủ say sưa bên cạnh…